Notaris

De notaris werd door de overheid aangesteld als de “officiële begeleider” van contracten. Hij dient in alle onpartijdigheid partijen te begeleiden in het maken van overeenkomsten. Als begeleider van overeenkomsten, wordt de notaris uiteraard ook dikwijls geconfronteerd met de conflicten van zijn of haar cliënten.

 

Notarissen kunnen op verschillende manieren met deze conflicten omgaan.

 

Notarissen proberen dikwijls om op basis van persoonlijke ervaring of intuïtie, de standpunten van partijen dichterbij elkaar te laten komen. Dat is soms voldoende. Notarissen hebben het onderhandelen noodgedwongen goed onder de knie: zij moeten dikwijls tegenstrijdige belangen met elkaar verzoenen om partijen tot een overeenkomst te laten komen. Denk maar aan een koper en een verkoper die moeten overeenkomen over een verkoopprijs of over bepaalde verkoopsvoorwaarden. Een notaris zoekt altijd overeenstemming.

 

Maar van zodra die onderhandelingen moeten gebeuren in een “conflictuele context” (in een echtscheiding of bij een vereffening verdeling bijvoorbeeld), schieten persoonlijke ervaring of intuïtie soms te kort. Ondanks alle goede bedoelingen lukt het de notaris niet altijd om partijen die in een conflict betrokken zijn, tot een overeenkomst te begeleiden. 

 

In zo’n geval kan de notaris partijen doorverwijzen naar een bemiddelaar. Wanneer de notaris er niet in slaagt om partijen overeen te laten komen, dan kan hij partijen uitleggen dat er naast de rechtbank ook een alternatieve weg te bewandelen valt, nl. die van de bemiddeling. Zo kan de notaris samen met partijen nagaan of bemiddeling voor hen de geschikte weg is; hij kan de partijen bijstaan in de keuze van een geschikte bemiddelaar en hen eventueel verder bijstaan tijdens of na de bemiddeling.

 

In sommige gevallen kan de notaris voorstellen om zelf als bemiddelaar op te treden. Dergelijke tussenkomst is enkel mogelijk, indien hij daarvoor een opleiding bemiddeling heeft gevolgd én door de Federale Bemiddelingscommissie werd erkend als bemiddelaar (verder een notaris-bemiddelaar genoemd). 

 

Maar opgelet, zelfs een notaris-bemiddelaar kan niet altijd als bemiddelaar optreden. Dat is afhankelijk van het soort conflict.

 

Er zijn ook conflicten waarvan de behandeling in feite niet onder de wettelijke taakomschrijving van de notaris valt. Soms wordt de notaris immers geconfronteerd met partijen die er zelf niet in slagen om tot een overeenkomst te komen, dikwijls in familiale aangelegenheden. Partijen die liever de rechtbank en advocaten willen vermijden, wenden zich samen tot een notaris (of wenden zich elk tot hun notaris) en hopen dat hij, als onpartijdig expert in de overeenkomst, hen verder kan helpen. Eigenlijk behoort deze verzoenende taak niet tot de essentie van de taak van de notaris, maar hij wordt wel regelmatig met die vraag geconfronteerd. De notaris kan dan trachten de partijen tot redelijkheid aan te zetten en hen tot overeenkomst te laten komen. In dergelijk geval heeft hij wel geen rechterlijke bevoegdheid. Hij kan niet namens de partijen beslissen. Hij kan enkel proberen partijen te begeleiden naar een akkoord.

 

Bij conflicten waar partijen verplicht naar de notaris worden gestuurd door de rechtbank, gaat het om partijen die een gerechtelijke procedure tot vereffening en verdeling hebben opgestart voor de rechtbank. Het kan gaan over een verdeling na overlijden (over de verdeling van een nalatenschap) of over de verdeling na echtscheiding (over de verdeling van het huwelijksvermogenstelsel dat tussen de echtgenoten heeft bestaan). De rechter zal de zaak dan in eerste instantie doorsturen naar een door hem aangestelde notaris. Deze laatste zal partijen bijeenroepen en hun respectievelijke standpunten bevragen. Op basis van de voorgelegde feiten zal hij een eerste voorstel van verdeling opmaken en trachten partijen daarover tot overeenkomst te laten komen. In tegenstelling tot de vorige hypothese (tweede categorie), heeft de notaris hier wel rechterlijke bevoegdheid. Hij treedt in feite op als eerste rechter. Als partijen, ook na een poging tot verzoening, niet tot een onderlinge overeenkomst komen, dan zal de notaris beslissen. Hij maakt de verdeling op, op basis van de hem voorgelegde feiten en op basis van de wettelijke regels terzake. Indien partijen niet akkoord zijn met dit voorstel van verdeling kunnen zij hun bezwaren daarna nog voorleggen aan de rechtbank die zal oordelen of de notaris zijn werk goed heeft gedaan.

 

Wanneer de notaris is aangesteld als notaris-vereffenaar, kan hij niet zelf optreden als bemiddelaar. De rol van rechter en bemiddelaar is immers onverenigbaar. Uiteraard kan de notaris wel doorverwijzen naar een andere bemiddelaar.